Каб каланізаваць Еўропу, сучасным людзям спатрэбіліся 12 000 гадоў і тры спробы – новыя даследаванні

Дзве першыя хвалі краманьёнцаў растварыліся ў “моры” неандэртальцаў, і толькі трэцяя хваля аказалася дастаткова магутнай, каб людзі сучаснага тыпу пачалі цалкам дамінаваць на Еўрапейскім кантыненце – выйшла новае і крыху спрэчнае даследаванне, пра якое піша The Guardian.

Даследаванне групы навукоўцаў, апублікаванае ў часопісе Plos One, выклікае спрэчкі, таму што мяркуе, што рассяленне нашага віду ў Еўропе заняло каля 12 000 гадоў. Заяўляецца, што прыход сучасных людзей на кантынент быў далёка не хуткім захопам, а працяглым падарожжам па Міжземным моры, перш чым нашы продкі накіраваліся на поўнач у даліну ракі Роны ў Францыі.

Галоўная выснова навукоўцаў, якія вывучалі пячоры ў даліне Роны – сучасным людзям спатрэбіліся тры асобныя хвалі, каб каланізаваць Еўропу паміж перыядам у 54 000 і 42 000 гадоў таму. «Першыя дзве з гэтых хваль пацярпелі няўдачу, але трэцяя атрымалася, прыкладна 42 000 гадоў таму. – кажа Людовік Слімак з Універсітэта Тулузы, які кіруе раскопкамі ў Францыі – Пасля гэтага сучасныя людзі захапілі Еўропу. Неандэртальцы, якія эвалюцыянавалі на кантыненце, вымерлі».

Даследаванне, апублікаванае ў Plos One выклікае спрэчкі, таму што яно ставіць пад сумнеў паходжанне адной з ключавых дагістарычных галін вытворчасці каменных інструментаў, якія былі выяўлены ў цэнтральнай Францыі. Яны вядомыя як шатэльперонскія інструменты – гэта каменная індустрыя, якая была названа ў гонар вёскі, дзе прылады былі ўпершыню знойдзены ў 19 стагоддзі.

Важна адзначыць, што гэтыя інструменты адрозніваюцца сваімі элегантнымі, тонкімі лёзамі і складанай канструкцыяй. З часоў знаходкі іх многія навукоўцы, але не ўсе, прыпісвалі неандэртальцам. Такія даследчыкі сцвярджаюць, што інструменты паказваюць, што неандэртальцы былі здольныя да перадавых вырабаў інструментаў і складаных паводзін.

Але Слімак адмаўляецца ад гэтага меркавання. «Інструменты Шатэльперона з’яўляюцца справай рук сучасных людзей, і, улічваючы іх падабенства з каменнымі прыладамі, якія вырабляліся на Блізкім Усходзе, мы прыходзім да высновы, што яны былі прывезены Homo sapiens, калі яны рухаліся ў Еўропу».

Прафесар Крыс Стрынгер з Лонданскага музея натуральнай гісторыі заявіў, што гэтае сцвярджэнне не можа не выклікаць спрэчак. «Гэта правакацыйная і амбіцыйная заява. – сказаў ён у інтэрв’ю «Observer» – У прыватнасці, тут сцвярджаецца, што шатэльперонская каменная прамысловасць, якую звычайна лічаць прадуктам неандэртальцаў, насамрэч была справай чалавека разумнага. Таму мяркуемая сувязь выкапняў неандэртальцаў з прыладамі Шатэльперрона павінна аказацца несапраўднай, кажа ён.

У папярэдніх артыкулах Слімак таксама сцвярджаў, што сучасныя людзі, якія ўпершыню выйшлі з Афрыкі каля 60 000 гадоў таму, маглі быць узброеныя лукамі і стрэламі, мяркуючы па малюсенькім 54 000-гадовым завостраным каменным прыладам, якія вельмі нагадваюць наканечнікі стрэл. Яны былі знойдзены ў пячоры Grotte Mandrin у даліне Роны. Гэтая тэхналогія, якая дазваляе паляўнічым забіваць на адлегласці, не падвяргаючы сябе небяспецы, дала б жыхарам істотную перавагу перад мясцовымі неандэртальцамі.

Аднак прыкладна праз 40 гадоў гэтая першая група сучасных прыбылых людзей знікла з летапісу выкапняў, і пасля гэта месца зноў занялі неандэртальцы. Узнікаюць пытанні – калі нашы продкі былі лепш абсталяваныя, чаму гэта першае ўварванне ў Еўропу скончылася такім чынам? Падобным чынам, чаму другая хваля – якая, верагодна, адбылася каля 44-46 000 гадоў таму – таксама скончылася правалам?

Адказ просты, кажа Слімак. У тых ранніх хвалях людзей проста не хапала колькасці. Ён мяркуе, што ў паселішчы Гротэ-Мандрын было да 100 мужчын, жанчын і дзяцей. \

«Магчыма, гэтага было недастаткова для падтрымання іх біялагічнай сілы, і, магчыма, яны не маглі абменьвацца генамі з мясцовымі неандэртальцамі, таму што пладавітасць паміж імі была нізкай» – дадаў ён.

Аднак ён адхіліў ідэю, што адносіны паміж неандэртальцамі і сучаснымі людзьмі былі дрэннымі. Фактычна ўсе прыкметы сведчаць аб тым, што дзве групы былі ў добрых адносінах.

Потым прыйшла трэцяя хваля, і на гэты раз, здаецца, нашых продкаў была істотная колькасць, дадаў Слімак. «Трэці раз, калі яны з’явіліся, сучасныя людзі зрабілі гэта з сапраўды велізарнай хваляй людзей і пачалі будаваць сацыяльныя сеткі не з неандэртальцамі, а з асобнымі невялікімі групамі Homo sapiens, каб пабудаваць велізарную сетку па ўсёй Еўропе. І ў рэшце рэшт гэта паклала пачатак заняпаду неандэртальцаў у Еўропе».

На загалоўнай выяве: Рэканструкцыя аблічча самага старажытнага неандэртальца, знойдзенага ў Нідэрландах, па мянушцы Крыйн, выстаўленае ў Нацыянальным музеі старажытнасцей у Лейдэне. Фота: Bart Maat/ANP/AFP