Дзень у гісторыі. Віншуем нобелеўскую лаўрэатку Святлану Алексіевіч, слухаем творы Міхала Казіміра Агінскага і адмаўляемся ад курэння

31 мая – Сусветны дзень культуры.

У Беларусі каля 6 тысяч арганізацый культуры: клубаў, бібліятэк, музеяў, тэатраў, канцэртных установаў, цыркаў, паркаў ды заапаркаў. У сістэме міністэрства культуры 403 дзіцячыя школы мастацтваў, 20 устаноў сярэдняга спецыяльнага і 3 установы вышэйшай адукацыі.

З 2010 г. праводзіцца акцыя «Культурная сталіца года». У горадзе, які атрымлівае статус сталіцы, рэалізуюцца інавацыйныя праекты ў галіне нацыянальнай культуры. Першым званне культурнай сталіцы культуры атрымаў старажытны Полацк, потым працягнулі эстафету Гомель, Нясвіж, Магілёў, Гродна, Брэст, Маладзечна, Бабруйск, Наваполацк, Пінск, Ліда.

cis.minsk.by

У 2022 г. сталіцай абвешчана Ворша.

---

31 мая – Сусветны дзень без тытуню. Адзначаецца ад 1987 году.

У свеце 1,2 мільярдаў чалавек, якія кураць. За хвіліну прадаецца 10 мільён цыгарэт.

Штогод больш за 6 мільёнаў чалавек паміраюць ад звязанага з тытунём інфаркту міякарда, інсульту, раку, хваробы лёгкіх і іншых хвароб. Яшчэ 600 тысяч чалавек паміраюць ад пасіўнага курэння.

У Беларусі сярод насельніцтва ва ўзросце 18-69 гадоў паліць тытунь каля 26,7% (2021 г., крыху раней было 29,9%).

Сусветная арганізацыя аховы здароўя лічыць, што да 2025 год колькасць спажыўцоў тытуню зменшыцца на траціну з прычыны актыўнай антынікатынавай прапаганды, прапаганды здаровага ладу жыцця, павышэння коштаў на цыгарэты і іншыя захады.

Тытунёвы дым атрымоўвае звыш 4 тысяч хімічных злучэнняў, большасць з якіх таксічныя, мутагенныя ці канцэрагенныя.

---

31 мая – Сусветны дзень бялянак.

Сярод беларусаў траціна бялявых. Але бялянак удвая больш, чым бялявых мужчын.

Колькасць людзей з натуральным светлым колерам валасоў імкліва скарачаецца, і да 2200 г. яны могуць канчаткова знікнуць, сцвярджаюць навукоўцы.

Расце колькасць змешаных шлюбаў, светлавалосыя нацыі нараджаюць значна радзей, чым насельнікі паўднёвых краін.

kolobok.ua

---

31 мая 1556 года нарадзіўся Юры Радзівіл (1556-1600).

Царкоўны і дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай і ВКЛ, першы каталіцкі кардынал (1583) з ВКЛ. У 1582 г. на ўласныя сродкі адкрыў Віленскую духоўную семінарыю. Дарадца караля, у 1596-1597 гг. вёў перамовы пра далучэнне Рэчы Паспалітай да антытурэцкай каталіцкай лігі. Удзельнічаў у падрыхтоўцы Брэсцкай уніі.

wikimedia.org

---

31 мая 1640 года нарадзіўся Міхал Вішнявецкі (1640-1673).

Кароль польскі і вялікі князь ВКЛ (1669-1673). У лістападзе 1663 году ўдзельнічаў у вайсковай кампаніі ва Украіне супраць маскоўскіх войскаў, камандаваў уласным палком пяхоты з 600 чалавек.

wikimedia.org

---

31 мая 1800 года памёр Міхал Казімір Агінскі (1730-1800).

Вялікі гетман літоўскі, мецэнат, кампазітар, генерал-маёр, сваяк кампазітара Міхала Клеафаса Агінскага. Ініцыятар і фундатар будавання Агінскага канала, які злучаў басейны Балтыйскага і Чорнага мораў праз палескія балоты.

Заснаваў балетную школу «Дэпартамент балетных дзяцей», уладальнік уласнага тэатра, для якога сам пісаў оперы. Аўтар паланэзаў, опер і песень на ўласныя вершы, аўтар літаратурных твораў. Выдатна выконваў на розных інструментах свае скрыпічныя і іншыя музычныя творы, за што сярод сучаснікаў атрымаў мянушку «гетман-кларнэт».

У 1791 г. перадаў амаль усе свае маёнткі сваяку Міхалу Клеафасу Агінскаму.

wikimedia.org

---

31 мая 1863 года схоплены адзін з лідараў паўстання, вядомага як паўстанне Каліноўскага, Аляксандр Аскерка (1830-1911).

Расійскі ваенны суд прысудзіў за ўдзел у паўстанні да смяротнага пакарання, але яно было замененага на катаргу ў Сібіры. У 1868 атрымаў дазвол на вяртанне на радзіму.

Беларускі грамадскі дзеяч, афіцэр (1853-1857) грэнадзёрскага імя караля Фрыдрыха Вільгэльма палка, член Віленскай археалагічнай камісіі. У 1862 зладзіў у Варшаве выданне беларускага буквара-катэхізу для дзетак каталікоў.

wikimedia.org

---

31 мая 1892 года на Беларусі нарадзіўся Міхаіл Кікоін (1892-1968).

Беларускі і французскі мастак парыжскай школы. У экспазіцыі Нацыянальнага мастацкага музею Беларусі знаходзіцца адзін твор мастака, яшчэ 6 – у калекцыі «Белгазпрамбанк». Аб мастаку зняты фільм «Михаил Кикоин. Поэтический мир на холсте».

problr.by

---

31 мая 1948 года нарадзілася Святлана Алексіевіч, беларуская пісьменніца, Нобелеўскі лаўрэат у галіне літаратуры 2015 г. за «поліфанічную творчасць – помнік пакутам і мужнасці ў наш час».

Аўтарка кніг «У вайны не жаночае аблічча», «Апошнія сведкі», «Цынкавыя хлопчыкі», «Зачараваныя смерцю», «Чарнобыльская малітва», «Час second-hand (Канец чырвонага чалавека)» (пра Вялікую Айчынную вайну, Аўганскую вайну, Чарнобыльскую катастрофу, час «перабудовы» і развал СССР; даследуюцца феномены мыслення савецкага чалавека, сацыялізму).

wikimedia.org

---

31 мая 1996 года ў Іркуцку (Расія) утварылася Таварыства беларускай культуры імя Івана Чэрскага.

У яго складзе 11 аддзяленняў. Да 2021 г. таварыства ачольваў ураджэнец Полаччыны Алег Рудакоў, які ў 2021 г. вярнуўся на радзіму.

haradok.info

---

31 мая 2020 года асвечана адноўленая Пакроўская царква Пустынскага манастыра.

Царква рэканструюецца ад 2010 году. Адноўлены будынак царквы – частка комплексу, заснаванага ў 1380 году мсціслаўскім князем Сімяонам Альгердавічам. Званіца манастыра мае вышыню 60 м (у першапачатковым варыянце – 74) са 6 званамі – вялікім і 5 малымі.

У XVI ст. Пустынскі манастыр быў адным з найбуйнейшых на беларускіх землях. У 1601-1839 гадах ім валодалі уніаты.

У 1925 г. савецкая ўлада зачыніла манастыр. У Пустынках працавалі школа-інтэрнат, школа. Манастыр стаў інтэнсіўна разбурацца з 1970 гадоў.

planetabelarus.by