Навіны

Дзень у гісторыі. 4 снежня. Пачаў працу Берасцейскі манетны двор. Знесена яйка з выявай каметы, а сама камета прыляцела праз 12 дзён. Выйшаў апошні нумар газеты «Наша ніва» на тарашкевіцы.

Увядзенне ў Храм Найсвяцейшай Багародзіцы (праваслаўная цэрква)

Бацькі Дзевы Марыі, праведныя Іаакім і Ганна, маліліся з-за сваёй няплоднасці і далі абяцанне, што калі народзіцца дзіця, прысвяціць яго служэнню Богу. Малітвы іх былі пачутыя Госпадам, і ў іх нарадзілася дачка. Калі Прасвятой Дзеве споўнілася тры гады, бацькі вырашылі выканаць абяцанне. Сабраўшы родзічаў і знаёмых, са спяваннем малітваў і з запаленымі свечкамі ў руках яны прывялі яе, апранутую ў лепшую вопратку, у Ерусалімскі храм. Там сустрэлі Дзеву Марыю першасвяшчэннік і мноства духавенства.

Слова «Найсвяцейшая» азначае, што Божая Маці па сваіх дасканаласцях і сваёй святасці стаіць ня толькі вышэй за людзей, але і за святых анёлаў. «Вечнадзева» — значыць, што Божая Маці да Нараджэння Хрыста была Дзева, і ў Нараджэнне і пасля Нараджэння дзівосным чынам засталася такою ж.

 

1533 год. Памёр Васіль III Іванавіч. 

Вялікі князь маскоўскі (1505-1533).

Быў жанаты з Аленай Глінскай, дачкой літоўскага князя Васіля Глінскага, ад шлюба з якой меў сыноў Івана (будучы Іван Жахлівы), Юрыя.

У выніку двух маскоўска-літоўскіх войнаў (1507-1508 і 1512-1522) далучыў смаленскія землі, на яго бок перайшоў Міхал Глінскі. Далучыў да Масквы Пскоў (1510), Смаленск (1514), Разань (1521), Ноўгарад-Северскі (1522).

 

1665 год. Пачала працу Берасцейская мынца (менніца, манетны двор). 

Створана падчас грашовай рэформы караля Яна Казіміра для выбіцця літоўскіх медных шэлягаў – “барацінак” (у гонар прадстаўніка  арэндатара мынцы Тытуса Лівіюша Бараціні).

Працавала да 16 снежня 1666 года, калі была зачыненая каралеўскім распараджэннем.

На мынцы выбіта 240 680 150 медных шэлягаў на суму 2 674 268 злотых і 10 грошаў ці 240 680 150 шэлягаў (1 злоты = 90 грошам, 1 грош = 3 шэлягам).

Шэлягі, выбітыя на берасцейскай мынцы, падобныя да барацінак бітых віленскай мынцай. На авэрсе – партрэт Яна Казіміра, вакол надпіс IOAN CAS REX, пад партрэтам манаграма Бараціні – TLB. На рэверсе – Пагоня, вакол надпіс SOLI MAG DVC LIT 1665/1666. Над Пагоняю Вялікакняская карона, пад Пагоняю манаграма вялікага падскарбія літоўскага Гэраніма Крышпіна Кіршэнштэйна – KHPL. Некаторыя беларускія даследчыкі сцьвярджаюць, што гэта першае ў гісторыі Рэчы Паспалітай ўжыванне на манэтах не лацінскага, а польскага ці беларускага скароту.

Берасцейскія барацінкі адрозніваюцца ад віленскіх малой манаграмаю KHPL, і «Пагоняю», якая мае толькі шчыт, у той час, як «Пагоня» на віленскіх барацінках акрамя выгнутага шчыта мае «крылы».

 

1680 год. Курыца ў Рыме знясла яйка з выявай вялікай каметы, якую людзі ўбачылі 16 снежня таго ж года. 

Навуковага тлумачэння гэтаму няма.

Гэта была Вялікая камета ці Камета Кірха, ці Камета Ньютана. Адкрыта германскім астраномам Г. Кірхам у лістападзе 1680 года. Стала адной з самых яркіх камет XVII стагоддзя. Была бачнай няўзброеным вокам нават днём і адрознівалася доўгім хвастом. Апошні раз назіралася 19 сакавіка 1681 года.

 

1911 год. У Бабруйску нарадзіўся Ісак Давідовіч. 

Беларускі жывапісец і графік.

Працаваў у галіне станковага і манументальна-дэкаратыўнага жывапісу, у станковай і кніжнай графіцы, маляваў ілюстрацыі і плакаты, ствараў капэрты для Белпошты.

Сярод манументальных твораў – роспіс плафона «Дружба народаў» тэатра юнага гледача, пано «Беларускія народныя майстры» ў канферэнц-зале Беларускага таварыства дружбы і культурнай сувязі з замежнымі дзяржавамі. 

Афармляў кнігі З. Бядулі, Максіма Танка, Івана Мележа.

Памёр на наступны дзень апасля 82-га года нараджэння, 5 снежня 1993 года.

Фота: Давідовіч І. Курлаўскі расстрэл, 1939

 

1935 год. Нарадзілася Сцепаніда Сцепанюк. 

Легендарная беларуская ткачыха, народны майстар.

Адрадзіла «спадніцы-палатнянкі» і ткала маларыцкія касцюмы цалкам па традыцыйнай тэхналогіі – “кажушком”. У 2012 годзе апранула ў маларыцкі строй заслужаны аматарскі калектыў ансамбль танцу «Радасць» Брэсцкага ГДК.

Праводзіла майстар-класы для дзяцей і дарослых у Беларусі, Ўкраіне і Польшчы.

Шмат дзесяцігоддзяў спявала ў праваслаўнай царкве, уладальніца прыгожага сапрана.

У верасні 2021 года ў яе хаце здарыўся пажар, згарэла ўся яе калекцыя — натканыя ручнікі, посцілкі, наміткі, спадніцы-буркі і нават строй, які жанчына выткала сабе на смерць. Сама яна дзівам уратавалася.

Памерла 1 ліпеня 2022 года.

 

1939 год. У складзе БССР былі ўтвораны Баранавіцкая, Беластоцкая, Брэсцкая, Вілейская і Пінская вобласці. 

Утвораны на тэрыторыі далучанай Заходняй Беларусі. У гэты час тэрыторыя БССР склала 223 тысячы км². 

Пасля ўтварэння новых абласцей, іх колькасць узрасла да 10. 

Да гэтага, 15 студзеня 1938 года, былі ўтвораны Мінская, Віцебская, Гомельская, Віцебская, Палеская (цэнтр – Мазыр) вобласці.

 

1957 год. Памёр Леў Дашкевіч. Беларускі фотамастак, навуковец, вынаходнік, публіцыст, педагог.

Вандраваў у якасці фатографа Камісіі па апісанні мясцовасцей і плямён Каўказа, служыў дзяржаўным фатографам урада Азербайджанскай рэспублікі.

У Мінску чытаў курсы лекцый па сусветнай літаратуры і фатаграфіі ў інстытуце народнай адукацыі, выкладаў францускую мову ў Беларускім політэхнічным інстытуце, працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, навуковым фатографам на медыцынскім факультэце БДУ, у Доме тэхнікі, на геаграфічным факультэце БДУ, 1-й клініцы Мінскага медінстытута, Інстытуце тэарэтычнай і клінічнай медыцыны АН БССР.

Яго фатаграфічныя працы друкаваліся ў выданнях: Азбукін М. «Географія Эўропы», Грамыка М. «Пачатковая географія», «Чатырохстолецьце беларускага друку», Багдановіч М. «Творы», «Сучаснае беларускае мастацтва», «Беларусь Савецкая: Фотаальбом» і іншых.

У верасні-снежні 2002 года ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Беларусі адбылася выстаўка твораў Дашкевіча «Зачараваны Беларуссю».

 

1972 год. Памёр Мікалай Аладаў. 

Беларускі кампазітар і педагог. Народны артыст.

Адзін з арганізатараў і першых выкладчыкаў Беларускага музычнага тэхнікума і кансэрваторыі, адзін са стваральнікаў беларускай кампазітарскай арганізацыі, прафесар і дырэктар кансерваторыі.

Сваімі творамі заклаў асновы многіх жанраў беларускае прафесійнае музыкі. Даў першыя ў беларускай музыцы ўзоры драматычнай і лірыка-псіхалагічнай сімфоніі.

Кампазітару ўласцівы сімфанічнасць музычнага мыслення, шырокае выкарыстанне сродкаў поліфаніі, актыўнае стаўленне да фальклёрнага матэрыялу.

Рэдактар шматлікіх музычных выданняў, збіральнік і даследчык фальклёру.

Блізкі сябар Янкі Купалы.  

Аўтар каля 10 сімфоній, опер, у тым ліку «Тарас на Парнасе», паэм, рамансаў на вершы Я. Купалы і М.Багдановіча, кантат і іншых твораў.

 

1980 год. Памерла Вольга Галіна (па мужу Александроўская, дзявочае Грудзінская). 

Беларуская актрыса. Народная артыстка.

Служыла актрысай ў Беларускім дзяржаўным тэатры (цяпер Купалаўскі, Мінск), выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Сярод найбольш значных роляў Марыя Аляксандраўна («Сям’я» І. Папова), Купавіна («Ваўкі і авечкі» А. Астроўскага), Соф’я («Апошнія» М. Горкага), Ранеўская, Аркадзіна («Вішнёвы сад», «Чайка» А. Чэхава). Іграла ў пастаноўкаў па творах Я. Рамановіча, Лопэ дэ Вэга, У. Шэкспіра, А. Астроўскага, Л. Талстога, М. Горкага і іншых.

Выступала ў перыядычным друку з успамінамі пра дзеячаў беларускага тэатра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-разважаннямі пра сутнасць акцёрскага майстэрства.

 

1989 год. Генеральная Асамблея ААН ухваліла Міжнародную канвенцыю аб барацьбе з вярбоўкаю, выкарыстаннем, фінансаваннем і навучаннем наймітаў. 

Беларусь ратыфікавала канвенцыю 28 мая 1997 года. 

Канвенцыя ўяўляе сабой дамову паміж краінамі і ААН, якая накіравана на барацьбу з наймітамі, ставіць па-за законам розныя прыватныя вайсковыя кампаніі па тыпу ПВК Вагнера.

 

1989 год. У Маскве кіраўнікі Балгарыі, Венгрыі, ГДР, Польшчы і СССР асудзілі ўвод іх войскаў у Чэхаславакію ў жніўні 1968 года. 

У заяве кіраўнікоў гэтых краін рашэнне аб уступленні саюзных войскаў у Чэхаславакію прызнана памылковым і асуджана як неабгрунтаванае ўмяшанне ва ўнутраныя дзяржавы.

Нагадаем, што ў студзені 1968 года ў ЧССР быў узяты курс на дэмакратычнае абнаўленне сацыялізму. Гэта выклікала трывогу ў СССР. Увод войск у Чэхаславакію пачаўся 20 жніўня 1968 года ў 23.00. У ноч на 21 жніўня былі ўведзены войскі СССР, Польшчы, ГДР, Венгрыі і Балгарыі з чатырох напрамкаў. На аэрадромы ЧСССР былі перакінуты паветрана-дэсантныя войскі СССР, якія ўзялі пад кантроль найважнейшыя аб’екты, перш за ўсё ў Празе і Брно.

На працягу 36 гадзін войска (300 000 чалавек) краін Варшаўскай дамовы (акрамя Румыніі) ўсталявалі поўны кантроль над чэхаславацкай тэрыторыяй. 200-тысячнае чэхаславацкае войска не аказвала ніякага супраціву. Яно заставалася ў казармах, выконваючы загад свайго міністра абароны.

Кіраўніцтва Кампартыі Чэхаславакіі было арыштавана і дастаўлена ў Маскву. Але план сфарміраваць “рэвалюцыйны ўрад” з лаяльных СССР чэхаславацкіх дзеячаў праваліўся. Усе пласты грамадства Чэхаславакіі выступілі рэзка супраць знаходжання замежных войскаў на тэрыторыі краіны.

У канцы жніўня чэхаславацкія кіраўнікі былі вернуты на радзіму. 16 кастрычніка 1968 года была створана Цэнтральная група войскаў СССР у Чэхаславакіі са штабам у Мілавіцы пад Прагай і ў складзе дзвюх танкавых і трох мотастралковых дывізій.

Цэнтральная група войскаў была выведзена з ЧССР толькі ў 1991 годзе па дамове 26 лютага 1990 года. Войскі СССР размяшчаліся ў 67 паселішчах Чэхіі і ў 16 Славакіі. У баявым складзе налічвалася звыш за 1100 танкаў, 2500 БМП, 1200 артсістэм, 100 самалётаў, 170 верталётаў. Агульная колькасць вайскоўцаў складала звыш 92 000, грамадзянскага персанала – 45 000.

 

2008 год. Выйшаў апошні нумар газеты «Наша ніва», надрукаваны тарашкевіцай.

Ад заснавання і да №595 (45) за 4 снежня 2008 года газета друкавалася «тарашкевіцай». Аднак, на сайце газеты перадрук паведамленняў беларускіх інфармацыйных агенцтваў і артыкулаў з іншых беларускамоўных выданняў на беларускай літаратурнай мове размяшчаўся і раней. 

Выкарыстанне газетай старога правапісу стала падставай для дыскусій як сярод аўтараў газеты, так і сярод чытачоў інтэрнэт-версіі газеты ў сувязі з абавязковым пераводам выдання з 1 верасня 2010 года на новы правапіс паводле Закона аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі. 

У 2007 годзе заснавальнік газеты і першы яе рэдактар С. Дубавец прызнаў ранейшую правільнасць, але далейшую бесперспектыўнасць выбару газеты на карысць тарашкевіцы.

Апошнія навіны

Кіберпартызаны атрымалі дадзеныя пра 40 000 даносчыкаў КДБ

“Суполка ананімных хактывістаў” паведаміла пра ўзлом сайта КДБ 26 красавіка. Яны заявілі, што афіцыйны сайт…

28 красавіка, 2024

В Польшу со своими гробами – размышления эмигранта

Прочитал в «Фэйсбуке» пост минчанки, которая живет в Польше. Девушка пишет, что ее родственники беспокоятся…

28 красавіка, 2024

В Кричеве ищут директора сельхозпредприятия

Готовы предоставить жилье в центре города и обещают большую зарплату.  Жилье в центре городу и…

28 красавіка, 2024

Мой личный Чернобыль. Трагедия глазами одного человека

Мне кажется, что чернобыльскую беду можно разделить на общую и личную. С одной стороны авария…

26 красавіка, 2024

У Клімавічах дзеля “Дажынак” цалкам знеслі адзіную гістарычную славутасць

Спяшаючыся паспець да "Дажынак", галоўную архітэктурную славутасць Клімавіч знішчылі цалкам, хоць гарадскія ўлады пераконвалі, што…

26 красавіка, 2024

У Хоцімску засялілі рыбай гарадское возера і тут жа забаранілі ў ім рыбачыць

Пруд, створаны ў русле ракі Жадунька ў Хоцімску засялілі карпамі, таўсталобікамі і белым амурам –…

26 красавіка, 2024