Дзень у гісторыі: 23 жніўня. «Балтыйскі шлях». Пакт «Молатава-Рыбентропа». Нарадзіўся паэт Пімен Панчанка. Памёр журналіст Алесь Ліпай

Міжнародны дзень памяці ахвяраў гандлю людзьмі і яе ліквідацыі.

Адзначаецца з ініцыятывы Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў з 1998 года.

23 жніўня 1791 году адбылося найбуйнейшае паўстанне рабоў на востраве Сан-Дамінга, сучасным Гаіці, які ў той час быў французскай калоніяй. 

Гэта падзея паклала пачатак выкаранення рабства. На 150-й сесіі выканаўчага савету ЮНЕСКА было прапанавана адзначаць яе штогод.

Дата пачатку паўстання і стала Міжнародным днём памяці ахвяр гандлю людзьмі і яго ліквідацыі.

1633 год. Крычаву было нададзенае Магдэбургскае права.

Горад атрымаў герб: «у чырвоным полі залаты крыж, побач з якім срэбны меч».

Прывілей на самакіраванне надаў Крычаву кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза.

Крычаў упершыню згадваецца ў 1136 годзе.

Цяпер 26 тысячны горад – вялікі прамысловы цэнтр на ўсходзе Магілёўшчыны.

1847 год. Памёр Ян Чачот.

Паэт, фалькларыст, мовазнавец.

Выдаў 6 зборнікаў аўтэнтычных беларускіх народных песень у перакладзе на польскую мову і ў арыгінале.

Упершыню паставіў пытанне аб прынцыпах будучага «крывіцкага» правапісу, зрабіў спробу ўнармавання беларускай граматыкі.

Беларускую мову называў «славянакрывіцкай мовай», шырока выкарыстоўваў выраз «Белая Русь».

За ўдзел у таемных студэнцкіх гуртках трапіў пад пераслед расійскіх уладаў. Быў высланы ў Сібір. У Беларусь вярнуўся толькі праз 9 гадоў.

1895 год. Памёр Міхал Андрыёлі.

Ілюстратар і мастак.

Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў. За яго трапіў у ссылку.

Ілюстраваў варшаўскія часопісы, падручнікі гісторыі, даведнікі.

Аўтар кампазіцыяў «Гедымін будуе Віленскі замак», «Смерць Кейстута», партрэтаў, помнікаў архітэктуры.

1917 год. Нарадзіўся Пімен Панчанка.

Народны паэт Беларусі.

Аўтар 31 зборніка паэзіі, кніг, літаратурна-крытычных артыкулаў, а таксама перакладаў твораў замежных літаратараў.

Пімена Панчанку называюць выкрывальнікам савецкай бюракратыі.

1938 год. Нарадзіўся Мікола Сташкевіч.

Гісторык.

Даследчык гісторыі беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, палітычных партый і грамадскіх рухаў Беларусі XIX-XX стагоддзяў, станаўлення і развіцця беларускай дзяржаўнасці ў XX стагоддзі.

1939 год: Паміж Гітлераўскай Германіяй і СССР падпісаны дагавор аб ненападзенні.

У гісторыі вядомы, як пакт «Молатава і Рыбентропа».

У тайным пратаколе да яго быў зацверджаны падзел Усходняй Еўропы. Да сфераў інтарэсаў СССР адносіліся Фінляндыя, Эстонія, Латвія, Літва, усходняя Польшча, Бесарабія.

1989 год. «Балтыйскі шлях».

2 мільёны грамадзян Латвіі, Літвы, Эстоніі, узяўшыся за рукі, сталі ўздоўж дарогі Вільнюс-Талін. Яе працягласць – 600 км.

«Балтыйскі шлях» быў арганізаваны ў 50-ю гадавіну падпісання Пакту «Молатава–Рыбентропа». 

Акцыяй рэспублікі савецкай Прыбалтыкі заявілі аб імкненні да аднаўлення дзяржаўнага суверэнітэту. Праз два гады гэта стала рэальнасцю.

1954 год. Памёр Васіль Русак.

Нацыянальны дзеяч, выдавец.

Удзельнік Беларускага вайсковага з’езду і Першага Ўсебеларускага кангрэсу.

Старшыня з’езду Случчыны, прэзідыуму Рады Случчыны, удзельнік Слуцкага паўстання, камандзір Другога Грозаўскага палка.

Кіраўнік Пражскага Беларускага нацыянальнага камітэту, выдавец і фундатар «Biełaruski śpieŭnik», «Iskry Skaryny».

У 1945 годзе арыштаваны ў Празе савецкай контрвыведкай, асуджаны на 10 гадоў. Памёр у ГУЛАГу.

2018 год. Памёр Алесь Ліпай.

Журналіст і паэт.

Заснавальнік і кіраўнік першай у Беларусі незалежнай інфармацыйнай кампаніі БелаПАН (1991) і сайту «Беларускія навіны».

Кампанія БелаПАН разгромленая рэжымам Лукашэнкі. Ад 2021 году за кратамі трое калегаў Ліпая – Ірына Леўшына, Дзмітрый Наважылаў і Андрэй Аляксандраў.

Ліпай быў першым карэспандэнтам у Беларусі Радыё «Свабода».

Ён аўтар кніг паэзіі. У 1990-х гадах арганізаваў дастаўку ў Беларусь

звыш 1000 кніг, выдадзеных беларускай дыяспарай у Нямеччыне, і распаўсюдзіў іх па школах і бібліятэках.

У чэрвені 1996 году пад час вызвалення закладнікаў, захопленых у дзіцячым садку, узяў інтэрв’ю ў тэрарыста, адцягнуўшы тым самым ягоную ўвагу на сябе.

 

---

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

---