навіна дня

“Душыў, пакуль не страчу прытомнасць” – былая палітзняволеная распавяла пра катаванні КДБ

Алеся Буневіч, жонка бялыніцкага актывіста Алега Мяцеліцы дала вялікае інтэрв’ю “Нашай Ніве”, у якім распавяла пра катаванні падчас затрымання, Сяргея Ціханоўскага і сваю справу ў кампаніі з “рэйкавымі партызанамі” з Бабруйска.

Алеся Буневіч называе сябе актывісткай з часоў прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі ў 2010 годзе. У 2011 годзе яна сустрэла свайго будучага мужа Алега Мяцеліцу з Бялыніч, які вымушаны быў пакінуць Беларусь і доўгі час жыў у Літве. У 2020 годзе пара была ў Беларусі і ўдзельнічала ў пратэстах. Пазней, у 2021-м Мяцеліца зноў пакінуў краіну. Алеся Буневіч жыла разам з ім у Вільні, дзе распачала свой бізнэс – краму вырабаў з нацыянальнай сімволікай «А2.print».

У красавіку 2022 года Алеся Буневіч вярнулася ў Беларусь. Прычын было некалькі – прайшоў год з моманту смерці яе маці, таксама жанчына збіралася вырашыць пытанні па сваёй машыне. Але таксама ў яе была мэта дапамагчы беларускім актывістам, якія перажываюць пераслед, пакінуць краіну.

– Я ехала [яшчэ] і таму, што мусіла глядзець месца для людзей, якія пераходзяць мяжу. – распавяла Алеся Буневіч – Гэта былі абстрактныя людзі, трэба было рабіць нешта накшталт выведкі. А потым вырашылі, што можна кагосьці і пераправіць. Здавалася, што можа пайсці не так? Я проста страхую людзей, я была ў памежнай зоне, але нічога не парушала. Але КДБ вырашылі правесці сваю аперацыю.

Спробы беларускага КДБ закрыць магчымасць для эміграцыі беларусаў пад пераследам праз неахоўныя часткі беларуска-літоўскай мяжы адбываліся яшчэ ў 2021 годзе. Напрыклад, у версані гэтага года сілавікі затрымлівалі групу асоб, якія нібыта дапамагалі беларусам трапіць у Літву. Сярод людзей, якіх называлі ў якасці каардынатараў гэтага працэсу, фігураваў таксама Алег Мяцеліца.

У кастрычніку 2022 года падчас разведкі на літоўска-беларускай мяжы затрымалі Алесю Буневіч. Пазней яе абвінавачвалі ў «здзяйсненні акту тэрарызму групай асобаў па папярэдняй змове» ў рамках справы “рэйкавых партызан”.

Алеся мяркуе, што яе затрыманне можа быць звязанае з самімі «рэйкавымі партызанамі», з тым, што яны пайшлі на супрацоўніцтва з КДБ і ад іх імя ажыццяўлялася спецаперацыя сілавікоў. Дзяўчына падкрэслівае, што не мае да партызанаў ніякіх прэтэнзій.

Яе затрымалі ў памежнай зоне Гродзенскай вобласці, проста на дарозе:

“Паспела напісаць мужу, што адбываецца нешта дзіўнае. Праехала адна машына, другая, потым машына развярнулася і пакружыла, другая машына вярнулася, і сілавікі з другой мяне затрымалі. Хлопцы ў той машыне запыталі дарогу, я падумала, што гэта хутчэй за ўсё тыя самыя, хто мне трэба. Пачала ім нешта казаць, яны выскачылі і схапілі мяне.

Схапілі, пасадзілі паміж сабой у машыну, пачалі трошкі біць па рэбрах і пагражаць нажом, каб дала паролі ад тэлефона. Я тады не разумела, хто гэта, але ў нейкі момант пачала ўсведамляць, што я ў цэнтры нейкай аперацыі. Яны зразумелі, што маё затрыманне ў нейкім сэнсе сарвала ім планы, яны не змаглі дамагчыся сваіх мэтаў і зняць патрэбную карцінку — здаецца, ім трэба былі кадры з літоўскімі памежнікамі”.

Чалавек у чорных скураных пальчатках

Алесю прывезлі на паляну ў лесе, зладзілі вочную стаўку з іншым затрыманым. А потым пачаўся допыт:

“Мяне ў жыцці ніколі не білі, а тут збівалі так, што незразумела было, як так можна. Там былі ўдары электрашокерам, кропкавае збіццё па рэбрах і нагах, і самае складанае і жорсткае: чалавек у чорных скураных пальчатках задаваў пытанні, і калі я не адказвала, то душыў, пакуль не страчу прытомнасць.

Гэта паўтаралася некалькі разоў, і ў нейкі момант я падумала, што гэтая паляна стане апошнім месцам, дзе мяне бачылі жывой, і ніхто нават не даведаецца, дзе мяне закапалі. Ад мяне патрабавалі звесткі, якія я не ведала: пыталіся, “дзе іншыя тэрарысты”, “хто яшчэ ў вашай бандзе”. Якой бандзе? Вы што, п’яныя?”

Спачатку Алеся праходзіла па справе бабруйскіх «рэйкавых партызан», якую вёў магілёўскі КДБ, таму яе павезлі ў магілёўскі ІЧУ. Яна прызнаецца: не ўяўляла, што праз два гады пасля выбараў можа быць такое стаўленне да палітзняволеных.

“Ноччу маглі па пяць разоў будзіць, ты мусіш падбегчы да кармушкі і здаць рапарт – хто ты і па якім артыкуле абвінавачваешся. Мне да канца не выставілі абвінавачванне, але я мусіла казаць, што ў мяне артыкул — тэрарызм. Былі бясконцыя голыя шмоны. Мяне затрымалі падчас менструацыі, і гэта быў асобны здзек – не давалі гігіенічных сродкаў, нават паперу.

Мяне спачатку дапытвалі ў КДБ. Цябе прывозяць у светлы прыгожанькі будынак з класным рамонтам, на кожным паверсе там бюст Фелікса Эдмундавіча, ты ходзіш у нармальную прыбіральню. А потым цябе вяртаюць у ІЧУ, і там да цябе проста як да жывёлы ставяцца, і гэта маладыя дзяўчаты. Цябе распранаюць, даглядаюць са знявагай, штурхаюць” – успамінае яна.

Магілёўскі КДБ перакваліфікаваў з тэрарыстак у парушальніцы

Алеся расказала “Нашай Ніве”, што яе шантажавалі бяспекай сына, прапаноўвалі падпісаць дазвол на вывоз сына з Літвы – маўляў, тады ёй дадуць да суда хатні арышт і зменшаць тэрмін. Спрабавалі выманіць з Літвы яе мужа Алега Мяцеліцу.

Артыкул Алесі ў выніку перакваліфікавалі – замест абвінавачвання ў тэрарызме яна атрымала абвінавачванне ў наўмысным незаконным перасячэнні дзяржаўнай мяжы, а гэта нашмат меншы тэрмін. Дзяўчыну перавезлі ў гродзенскую турму №1 – у Гродне вялі яе справу і прысудзілі ёй 3,5 года зняволення, якія пасля амністыі ператварыліся ў 2,5 года.

У этапе на Гродна Алеся ехала разам з Сяргеем Ціханоўскім:

“Я праходзіла міма яго ў прыбіральню. Мусіла нешта яму сказаць, і не знайшла нічога лепшага, як «Прывітанне ад экстрэмістаў Маладзечна!». Проста дурніца, як можна было такое ляпнуць?! Вяртаюся, і ён запытвае, па якой я справе праходжу. А я яшчэ не адвыкла ад свайго артыкула па тэрарызме, дык і кажу яму, такая дзяўчынка ў акулярчыках і з коскамі — тэрарызм! 

Ён быў схуднелы, змарнелы тварам, меў зямлісты колер твару. Каб не голас і размова пра грошы за канапай, я б яго, напэўна, не пазнала. Гэта быў дзень яго народзінаў, 18 жніўня, яго этапавалі ў крытую турму ў Жодзіна. Для мяне гэтая сустрэча была класным знакам, што ўсё будзе добра. Сяргей вельмі баявы, хаця і глядзець на яго было балюча, але ўнутраная моц адчувалася ў размове з канваірамі, якую я трохі чула. Ён не апускае рукі, дык чаму я мушу?”

У траўні 2024 года Алеся Буневіч выйшла з турмы. У яе быў прэвентыўны нагляд, але з дапамогай фонда “Bysol” жанчыне ўдалося пакінуць Беларусь і ўз’яднацца з сям’ёй.

Фота: “Наша Ніва”

Апошнія навіны

Пенсионер из Костюковичского района провел сутки в лесу и выбрался сам

Житель поселка Станция Белынковичи потерялся в лесу, но сумел найти дорогу обратно. Позавчера пенсионер поселка…

24 ліпеня, 2025

Журналистский рейд по ночному Славгороду выявил громкий смех, перемежаемый искрометным матом

В то время как Беларусь, с помощью межпланетных туристок бороздит космическое пространство, создает свой ноутбук…

24 ліпеня, 2025

Праваабаронцы прызналі палітзняволеным магілёўца Віталя Чавусава

Сёння праваабарончая супольнасць Беларусі прызнала палітзняволенымі яшчэ 20 чалавек. Сярод іх магілёвец Віталь Чавусаў. Акрамя…

23 ліпеня, 2025

В Горецкой сельхозакадемии традиционный недобор абитуриентов

В этом году БГСХА стала одним из двух вузов Беларуси, где вынуждены объявить дополнительный набор…

23 ліпеня, 2025

Магілёўскія пракуроры заблакавалі сайты беларускіх і расійскіх праваабаронцаў

Па рашэнні пракуратуры Магілёўскай вобласці ў Беларусі заблакавалі сайты праваабарончых праектаў "Праваабаронцы супраць катаванняў" і…

23 ліпеня, 2025

Кто на самом деле строит высокотехнологичную электростанцию в Быхове?

Строящийся на гранты ЕС объект в Быховском районе кормит не только сотрудников, но и массу…

23 ліпеня, 2025