Чайкоўскі, Рахманінаў і Шастаковіч перамагаюць Пуціна на сцэнах Брытаніі

Украіна заклікае заходніх саюзнікаў байкатаваць культуру Расіі на час вайны, але на Захадзе з гэтай нагоды разгарнулася сур’ёзная дыскусія. Байкатаваць расійскую культуру, ці культура вышэй за войны?

Для  беларусаў пытанне не менш актуальнае, бо многія дзеячы культуры і навукі, у тым ліку на Магілёўшчыне, прынялі асабістае рашэнне аб байкоце кантактаў з расійскімі калегамі з-за ўварвання арміі Расіі ва Ўкраіну. 

Пазіцыя Ўкраіны: «паставіць на паўзу выкананне Чайкоўскага і іншых рускіх твораў пакуль вайна не спыніцца».

Міністр культуры Ўкраіны Аляксандр Ткачэнка заклікаў заходніх саюзнікаў краіны байкатаваць расійскую культуру да канца вайны. 

У The Guardian ён напісаў, што такі «культурны байкот» не будзе азначаць «адмену Чайкоўскага», але будзе «прыпыняць выкананне яго твораў, пакуль Расія не спыніць сваё крывавае ўварванне».

Ткачэнка падкрэслівае, што вайна – гэта «цывілізацыйная бітва за культуру і гісторыю», у якой Расія актыўна «спрабуе знішчыць нашу культуру і памяць», настойваючы на тым, што ўкраінцы і рускія складаюць адзіную нацыю.

Многія дзеячы культуры ва Украіне падкрэсліваюць, што расійская дзяржава актыўна інструменталізуе сваю мастацкую спадчыну падчас канфлікту. 

Напрыклад, на білбордах у акупаваным Расіяй Хэрсоне былі выявы Пушкіна з тэкстам, які згадваў пра сувязь расійскага паэта з горадам.

Дзеячы ўкраінскай культуры мовай дэкаланізацыі апісваюць працэс аддзялення сябе ад некалі дамінуючай расійскай культуры. Бо яе прасоўвалі ў той час, калі ўкраінскае мастацкае самавыяўленне падаўлялася, часам гвалтоўна, Расійскай імперыяй, а пазней і Савецкім Саюзам.

Дыскусіі ў брытанскім грамадстве гучаць так: «…мы, як саюзнікі Украіны, выступаем супраць расійскай дзяржавы, а не супраць яе народа або культуры».

«Прэзентацыя вялікіх гістарычных твораў, такіх як «Шчаўкунчык», у выкананні міжнароднага складу танцораў, павінна паслаць моцную заяву пра тое, што Чайкоўскі, які сам паходзіць з украінцаў, і яго творы звяртаюцца да ўсяго чалавецтва ў прамой і моцнай апазіцыі да вузкага і нацыяналістычнага погляду на культуру, якую прадае Крэмль» – заявіў прэс-сакратар Каралеўскага балета ў Лондане. 

Ён таксама дадаў, што падчас вайны палітыка кампаніі заключаецца ў тым, што «мы не працуем ні з расійскімі дзяржаўнымі дзеячамі, такімі як Вялікі тэатр, ні з асобамі, якія маюць відавочную сувязь з рэжымам Пуціна ў Крамлі».

Прадстаўнік Англійскага нацыянальнага балета, які таксама ставіць спектакль «Шчаўкунчык» Чайкоўскага на гэтыя Каляды, заявіў, што, хаця кампанія «салідарная з усімі, хто пацярпеў ад уварвання Расіі ва Украіну», іх праграма будзе ісці, як планавалася.

Лонданскі сімфанічны аркестр выконвае ў Германіі праграмы Стравінскага і Рахманінава пад кіраўніцтвам сэра Саймана Рэтла. Выканаўчы дырэктар Кэтрын МакДоўэл заявіла, што яны працягваюць выконваць рускую музыку і працаваць з расійскімі артыстамі, «якія не атаясамліваюць сябе з цяперашнім кіраўніцтвам».

У праграмах Манчэстэрскага аркестра гучаць творы Стравінскага і Шастаковіча. «Хоць мы ненавідзім уварванне Пуціна ва Украіну і не выконваем музыку і не працуем з артыстамі, якія падтрымліваюць гэтую незаконную вайну, мы, як саюзнікі Украіны, выступаем супраць расійскай дзяржавы, а не супраць яе народа або культуры», – сказаў Дэвід Бутчар, кіраўнік аркестра. 

Як бачна, большасць брытанскіх музыкаў не лічаць мэтазгодным адмяняць, прыпыняць або самацэнзураваць выдатную расійскую музыку, якая заслугоўвае таго, каб яе выканалі і пачулі. Пры гэтым яны відавочна дыстанцуюцца ад артыстаў, якія падтрымліваюць рэжым Пуціна і вайну Расіі ва Ўкраіне. 

 

Пазіцыя заходніх дзеячаў культуры.

Многія дзеячы культуры саюзных Украіне дзяржаў і народаў напачатку падтрымалі заклікі да байкоту расійскай культуры, якая не змагла супрацьстаяць аўтарытарызму і імперскасці. Але такая радыкальная пазіцыя, як паказала перадкалядная афіша, адназначнай падтрымцы на Захадзе не атрымала.

У калядным сезоне “Шчаўкунчыкі” стануць “зімовай стравай” для гледачоў і будуць выкананы балетнымі трупамі ад Нью-Ёрка да Лондана, а культурныя лідары Вялікабрытаніі перасталі байкатаваць кананічныя расійскія творы. 

У Венскай дзяржаўнай оперы ўсе квіткі на класічны балет “Спячая прыгажуня” на музыку Чайкоўскага па лібрэта Марыуса Петыпа ўжо прададзеныя на 21 і 23 снежня, а на 27 снежня “маленькія бясплатныя месцы яшчэ засталіся”, – гаворыцца ў афішы. 

Кіраўніцтва Ла Скала не адмяніла пастаноўку Барыса Гадунова з расійскай зоркай Ілдарам Абадакавым, які тры гады таму прапанаваў адкрыць сезон 2022–2023 менавіта гэтай канкрэтнай расейскай операй. У дзень Вялікай прэм’еры 7 снежня тры дзясяткі чалавек зладзілі пікет перад тэатрам. Удзельнікаў акцыі трымалі на другім баку галоўнай плошчы, і палітыка не ўвайшла ў тэатр. Вядучыя дзеячы італьянскай культуры, палітыкі, бізнесмены 13-ць хвілін апладыравалі артыстам.

 

Байкатаваць расійскую культуру, ці культура вышэй за войны?

У заходнім грамадстве перамагае культура. Дзеячы культуры абвяргаюць словы расійскіх палітыкаў і прапагандыстаў пра тое, што “у сваёй русафобіі Захад пазбавіўся Чайкоўскага”. 

А вось само выкананне твораў расійскіх кампазітараў на сцэнах еўрапейскіх тэатраў становіцца падставай для выказвання дзеячамі культуры сваёй пазіцыі асуджэння незаконнага ўварвання Расіі ва Ўкраіну.